کد مطلب:173180 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:149
ثمره ی عبودیت و بندگی
راز و رمز عروج، «عبودیت» است. انسان در سیر و سلوك عرفانی خود، باید با برنامه ی بندگی و پرستش خداوند متعال سیر كند كه خداوند متعال این راه عبودیت را مقرر فرموده است؛ گویی راه دیگری تعیین نشده است.
(سبحان الذی أسری بعبده) هر چند (أسری) جنبه اخباری دارد، یعنی خبر می دهد از جریانی كه بین خدا و عبد خدا واقع شده، ولی جنبه ی انشایی نیز دارد، گویی به این معنا هست كه اگر كسی از راه عبودیت گام برداشت و عبودیت را كامل كرد، خداوند متعال به چنین عبدی، سیر می دهد؛ زیرا در آیه، به عنوان «عبد» مطرح شده است و «باء» (بعبده)، اشاره به مصاحبت و همراهی دارد، گویی آن كس كه راه عبودیت را انتخاب كرد و در آن راه شبانه رفت كه (ان ناشئة اللیل هی أشد و طءا و أقوم قیلا) [1] (سیر نمود) خداوند نیز با او همراهی می كند. و برنامه «اسراء» بردن در شب (سیر دادن است) را نسبت به وی جاری می سازد.
و این آیه جنبه ی حكمی و دستوری دارد و در شمار آیات الاحكام است، زیرا برنامه عبودیت و سیر را نشان می دهد.
البته مطالب در این باب بسیار است، ولی از نظر عملی و دستوری، یكی از وظایف الهی لااقل برای اهل معرفت و عرفان این است كه از راه عبودیت به مراحل عالی برسند تا خداوند متعال، حقایق عالم هستی را به آنان نشان دهد، چون خداوند فرموده است: (لنریه من آیاتنا) گویی عبودیت، اساس و پایه ی نشان دادن و به رؤیت رساندن خداوند سبحان، آیات خود را به عباد و بندگان خالصش می باشد.
از متفرع شدن این جمله (انه هو السمیع البصیر) به دنبال (لنریه من آیاتنا) می توان این احتمال را داد كه (انه) به «عبد» برگردد كه مصداق آن، حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد؛ گویی آن حضرت از راه عبودیت، آن قدر اوج گرفته است كه خداوند، آیاتش را به او ارائه داده است تا او سمیع و بصیر شود، چه بسا اهل فن بر اساس جهاتی، یا به تناسب واژه های «سمیع» و «بصیر»، (انه) را به خداوند متعال ارجاع داده اند، ولی آن چه ذكر شد یك احتمالی است در ذیل آیه ی شریفه، كه جای دقت و تأمل می باشد.
البته منافاتی ندارد كه عنوانی مانند «سمیع» همانند «رحیم» و«رؤوف» بر عبدالهی در این گونه موارد كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم می باشد، اطلاق گردد، آن گونه كه در آیه آمده است: (لقد جاءكم رسول من أنفسكم عزیز علیه ما عنتم حریص علیكم بالمؤمنین رؤوف رحیم) [2] .
نیز برای رفع استبعاد در اطلاق «سمیع» و «بصیر» بر حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم به این آیه می توان توجه كرد: (انا خلقنا الانسان من نطفة أمشاج نبتلیه فجعلناه سمیعا بصیرا) [3] .
بدیهی است كه «سمع» و «بصر» به عنوان مرتبه ای از مراتب آن ها در انسان اطلاق شده است.
از این رو این دو وصف، مراتبی دارد كه بر مواردی، منطبق و متصف می باشد و اختصاصی به حق متعال ندارد. البته ممكن است ادعا شود كه (انه هو السمیع البصیر) با توجه به اشباه و نظایر آن در قرآن اختصاص به حق متعال دارد. [4] .
(سبحان الذی أسری بعبده) هر چند (أسری) جنبه اخباری دارد، یعنی خبر می دهد از جریانی كه بین خدا و عبد خدا واقع شده، ولی جنبه ی انشایی نیز دارد، گویی به این معنا هست كه اگر كسی از راه عبودیت گام برداشت و عبودیت را كامل كرد، خداوند متعال به چنین عبدی، سیر می دهد؛ زیرا در آیه، به عنوان «عبد» مطرح شده است و «باء» (بعبده)، اشاره به مصاحبت و همراهی دارد، گویی آن كس كه راه عبودیت را انتخاب كرد و در آن راه شبانه رفت كه (ان ناشئة اللیل هی أشد و طءا و أقوم قیلا) [1] (سیر نمود) خداوند نیز با او همراهی می كند. و برنامه «اسراء» بردن در شب (سیر دادن است) را نسبت به وی جاری می سازد.
و این آیه جنبه ی حكمی و دستوری دارد و در شمار آیات الاحكام است، زیرا برنامه عبودیت و سیر را نشان می دهد.
البته مطالب در این باب بسیار است، ولی از نظر عملی و دستوری، یكی از وظایف الهی لااقل برای اهل معرفت و عرفان این است كه از راه عبودیت به مراحل عالی برسند تا خداوند متعال، حقایق عالم هستی را به آنان نشان دهد، چون خداوند فرموده است: (لنریه من آیاتنا) گویی عبودیت، اساس و پایه ی نشان دادن و به رؤیت رساندن خداوند سبحان، آیات خود را به عباد و بندگان خالصش می باشد.
از متفرع شدن این جمله (انه هو السمیع البصیر) به دنبال (لنریه من آیاتنا) می توان این احتمال را داد كه (انه) به «عبد» برگردد كه مصداق آن، حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم می باشد؛ گویی آن حضرت از راه عبودیت، آن قدر اوج گرفته است كه خداوند، آیاتش را به او ارائه داده است تا او سمیع و بصیر شود، چه بسا اهل فن بر اساس جهاتی، یا به تناسب واژه های «سمیع» و «بصیر»، (انه) را به خداوند متعال ارجاع داده اند، ولی آن چه ذكر شد یك احتمالی است در ذیل آیه ی شریفه، كه جای دقت و تأمل می باشد.
البته منافاتی ندارد كه عنوانی مانند «سمیع» همانند «رحیم» و«رؤوف» بر عبدالهی در این گونه موارد كه حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم می باشد، اطلاق گردد، آن گونه كه در آیه آمده است: (لقد جاءكم رسول من أنفسكم عزیز علیه ما عنتم حریص علیكم بالمؤمنین رؤوف رحیم) [2] .
نیز برای رفع استبعاد در اطلاق «سمیع» و «بصیر» بر حضرت رسول اكرم صلی الله علیه و آله و سلم به این آیه می توان توجه كرد: (انا خلقنا الانسان من نطفة أمشاج نبتلیه فجعلناه سمیعا بصیرا) [3] .
بدیهی است كه «سمع» و «بصر» به عنوان مرتبه ای از مراتب آن ها در انسان اطلاق شده است.
از این رو این دو وصف، مراتبی دارد كه بر مواردی، منطبق و متصف می باشد و اختصاصی به حق متعال ندارد. البته ممكن است ادعا شود كه (انه هو السمیع البصیر) با توجه به اشباه و نظایر آن در قرآن اختصاص به حق متعال دارد. [4] .
[1] مزمل «73» آيه ي 6.
[2] توبه «9» آيه ي 128.
[3] انسان «76» آيه ي 2.
[4] در اين زمينه، مطالبي از آية الله العظمي حاج ميرزا محمد حسن احمدي فقيه يزدي، دامت بركاته، در كتاب محمد صلي الله عليه و آله و سلم راز آفرينش خوانندگان گرامي مي توانند براي استفاده ي بيش تر به آن مراجعه نمايد.